اختلال شخصیت نمایشی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی تحریک پذیر و هیجانی اند و رفتاری پر رنگ و لعاب،‌ نمایشی و برونگرایانه دارند. اما علی رغم رفتار متظاهرانه و پر زرق و برقی که دارند، اغلب نمی توانند دلبستگی عمیقی را به مدت طولانی حفظ کنند.

همه گیر شناسی

طبق DSM-IV-TR‌ داده های محدود به دست آمده از بررسی های انجام شده بر جمعیت عمومی حاکی از آن است که میزان شیوع اختلال شخصیت نمایشی حدود دو تا سه درصد است. با کاربرد ارزیابی های ساختاریافته در بیماران بستری و سرپایی مراکز بهداشت روان، مقادیر حدود ده تا پانزده درصد نیز گزاش شده است. این تشخیص در زنها بیشتر از مردها مطرح شده است. در برخی از مطالعات، ارتباطی میان این اختلال،‌و اختلال جسمانی سازی و اختلالات مربوط به مصرف الکل دیده شده است.

تشخیص

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در مصاحبه، کلا همکاری خوبی دارند و مشتاق اند که تاریخچه خود را با جزئیات کامل ارائه دهند. در صحبت کردن آنها، ژست (gesture) ها و تأکید ها و مکث های نمایشی شایع است. لغزش های زبانی در گفتار آنها زیاد است و زبانی پر زرق  برق و پر رنگ و لعاب دارند. اظهار نظرهای عاطفی در آنها شایع است،‌اما اگر مجبورشان کنید که وجود احساس خاصی (مثل خشم، اندوه، و خواستهای جنسی) را در خود قبول کنند،‌ ابراز تعجب،‌نارضایی یا انکار می کنند. از معاینه شناختی آنها معمولا نتایج طبیعی به دست می آید،‌ جز اینکه در تکالیف مربوط به تمرکز یا ریاضیات ممکن است پافشاری نشان ندهند و با کمال تعجب،‌ موضوعات عاطفی را هم خیلی زود از یاد می برند.

خصایص بالینی

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، رفتار توجه طلبانه بسیار زیادی از خود نشان می دهند. آنها در افکار و احساسات خود اغلب مبالغه می کنند و هر چیز ساده ای را مهمتر از آنچه در واقع هست، جلوه می دهند. اگر کانون توجه واقع نشوند یا تحسین و تأیید نشوند،‌ تندخو می شوند،‌می زنند زیر گریه، و دیگران را ملامت می کنند و به آنها افتراهای ناروا می زنند.

رفتار اغواگرانه (seductive) در این گونه بیماران، از هر جنسی که باشند،‌ شایع است. پرداختن به تخیلات جنسی در مورد افرادی که با آنها رابطه دارند،‌در اینها شایع است، منتها این تخیلات را همیشه بر زبان نمی آورند و به عوض این که از نظر جنسی پرخاشگر باشند، عشوه گر و اهل لاس زدن هستند. این بیماران ممکن است به کژکاری روانی – جنسی مبتلا باشند: ‌زن های نمایشی  ‌ممکن است آنورگاسمی داشته باشند و مردهای نمایشی هم ممکن است دچار ناتوانی جنسی (impotence) باشند برای آنکه مطمئن شوند که نزد جنس مخالف جاذبه دارند، ممکن است تکانه های جنسی خود را هم به عمل درآورند. نیاز آنها به مطمئن ساختن خود تمامی ندارد،‌با این حال، روابط آنها اغلب سطحی است و ممکن است افرادی مغرور، غرق در خود و دمدمی مزاج (fickle) باشند. نیازهای بسیار شدید آنها به وابستگی باعث می شود که زود به هر کس اعتماد کنند و خیلی راحت بشود فریبشان داد.

دفاع های عمده بیماران دچار اختلال شخصیت نمایشی، واپس زنی (repression) و تجزیه (dissociation) است. در نتیجه دفاع اول،‌از فهم احساسات واقعی خود عاجزند و در نتیجه دفاع دوم نمی توانند انگیزه های خود را توضیح دهند. این افراد اگر تحت فشار روانی قرار گیرند، حس واقعیت سنجی اشان به راحتی مختل می شود.

احساساتی بودن و توجه طلبی مفرط به صورت الگویی نافذ و فراگیر که ثاز وایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های مختلف تظاهر یابد،‌که علامت اش وجود لااقل پنج تا از موارد زیر است:

1) در موقعیت هایی که مرکز توجه نیست ،‌ناراحت باشد و در رنج و مشقت به سر برد.

2) مشخصه تعاملش با دیگران،‌رفتار نامتناسب به صورت اغواگری جنسی یا تحریک کنندگی جنسی باشد.

3) ابراز احساساتش به سرعت تغییر کند و سطحی باشد.

4) همواره از ظاهر جسمی خود برای جلب توجه دیگران استفاده کند.

5) سبک تکلمش به نحوه افراطی مبتنی بر حدس و گمان () و فاقد جزئیات باشد.

6) خود نما و نمایشی باشد و در ابراز احساسات مبالغه کند.

7) القا پذیر (suggestible) باشد،‌ یعنی به راحتی تحت تأثیر افراد یا موقعیت ها قرار گیرد.

8) روابط را خودمانی تر از آنچه واقعاً هستند، بپندارد.

تشخیص افتراقی

افتراق نهادن میان اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت مرزی، دشوار است. البته اقدام به خودکشی، ابهام در هویت،‌و حملات گذرای روانپریشی،‌در اختلال شخصیت مرزی محتملتر است. گرچه می شود در یک بیمار هر دو تشخیص مذکور را هم مطرح کرد، اما بالینگر باید بتواند این دو را از هم تفکیک کند. اختلال جسمانی سازی یا سندرم بریکه نیز ممکن است همزمان با اختلال شخصیت نمایشی پیدا شود. برای بیماران مبتلا به اختلال روانپریشی گذرا و اختلالات تجزیه ای، می شود تشخیص اختلال شخصیت نمایشی را نیز همزمان مطرح کرد.

سیر و پیش آگهی

با بالا رفتن سن علایم کمتری در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی دیده می شود، اما از آنجا که انرژی این بیماران نیز با افزایش سن کمتر می شود،‌تفاوتی که در علایم آنها دیده می شود ممکن است ظاهری باشد، نه واقعی. این بیماران، افرادی هیجان طلب هستند و ممکن است با قانون درگیر شوند،‌ به سوء مصرف مواد روی آورند، یا لاابالی گری کنند.

درمان

رواندرمانی

بیماران دچار اختلال شخصیت نمایشی اغلب از احساسات واقعی خود بی خبرند؛ لذا تبیین احساسات درونی آنها فرایند درمانی مهمی است. رواندرانی مبتنی بر روانکاوی، چه به صورت گروهی و چه به صورت فردی، شاید درمان انتخابی اختلال شخصیت نمایشی باشد.

دارودرمانی

برای برخی علایم می شود از دارودرمانی هم به صورت کمکی استفاده کرد (مثل استفاده از داروهای ضد افسردگی برای افسردگی و علایم جنسی، داروهای ضد اضطراب برای اضطراب و داروهای ضد روانپریشی برای مسخ واقعیت و خطاهای ادراکی)

منبع : کتاب خلاصه روانپزشکی کاپلن و سادوک ترجمه دکتر فرزین رضایی